Burada
yayınlanan tüm bilgiler; Adrenalin
Tırmanış ve Doğa Sporları'nın profesyonel eleman ve
sporcuları tarafından hazırlanmıştır.
Uyku
tulumunun görevi havayı hapsetmek ve vücudun etrafında tutmaktır.
Bunu yaparken aynı zamanda vücudumuzdan uyurken bile dışarıya
verilen su buharının dışarıya çıkmasına izin vermelidir.
Havayı tutmak için uyku tulumlarında farklı dolgu malzemeleri
kullanılmakta ve bu dolgu malzemeleri değişik kumaşlarla yerinde
tutulmaktadır. Bir uyku tulumunun verimliliği içinde tuttuğu
havaya bağlıdır ki bu da tulumun kalınlığına, yani dolgu
malzemesinin miktarına ve hava tutma yeteneğine ile doğrudan
ilişkilidir.
Isı
Dereceleri
Bir uyku
tulumunun verimliliğini anlamanın alışılmış yolu tulumun ısı
derecesine bakmaktır. Genelde bir tulum için iki rakam verilir.
Birincisi tulumda rahat bir şekilde uyuyabileceğiniz ısı,
ikincisi ise ekstrem derecesi yani tulumda geceyi geçirebileceğiniz
minimum ısıdır. Fakat unutulmamalı ki her insanın tulumda
rahat etmesi kendi metobalizması, kullandığı matın kalitesi,
yaşı, yediği yemek, havadaki nem oranı ve rüzgar hızı gibi
çeşitli etmenlerle ilgilidir ve bunların hepsi kişinin kontrolünde
değildir. Tulumun içine giyinik olarak girip tulumun konfor
derecesini arttırmak mümkündür ama bunun da bir limiti vardır.
Testler, ne kadar giyinirseniz giyinin tulumun derecesini maksimum
11°C indirebileceğinizi göstermiştir. Genelde daha ağır
olmasına rağmen boydan boya fermuarlı tulumlar daha kullanışlı
ve havalandırması daha kolay olduğu için tercih
edilmektedirler. Fermuarın boyunca koruma olması da ısı kaybını
önlemek için gereklidir. Uyku tulumlarının boyları 200cm. ile
230cm. arasında değişir. Soğuk havalarda bazı malzemelerinizi
tulumun içine almanız gerekeceğinden alacağınız tulumun
boyunu seçerken bunu da göze almalısınız. Fazla büyük bir
tulum da gereksiz ağırlık ve ısıtılması gereken daha fazla
hava demek olduğundan amaçlarınıza tam uygun boyutta bir tulum
seçmelisiniz.
Dikdörtgen, yarı dikdörtgen ve mumya gibi farklı şekillerde
uyku tulumları olmakla birlikte doğa sporlarında genelde mumya
tipi uyku tulumları kullanılır. Bunun sebebi mumya tipi
tulumların vücuda daha yakın olması ve böylece tulumun içindeki
hava miktarı daha az olacağından havayı ısıtmanın daha
kolay olmasıdır. Ayrıca mumya tipi tulumlar daha az malzeme
gerektirdiğinden daha hafiftirler ve daha az yer kaplarlar.
Dolgu
Malzemeleri
Uyku tulumunuzu seçerken diğer göz önüne alacağınız şey
tulumun dolgu malzemesidir. En iyi hava tutma özelliğine, dolayısıyla
en iyi ağırlık performans-dengesine doğal dolgu malzemeleri
sahiptir. Ayrıca sıkıştırıldıklarında daha az yer
kaplarlar ve tulumun içinde daha iyi dağılırlar. Fiyatları
oldukça yüksek olmasına karşın ömürleri sentetik olanlara göre
yaklaşık üç kat daha fazladır. Doğal dolgu malzemelerinin en
büyük dezavantajları ıslandıklarında izolasyon
kapasitelerinin çoğunu kaybetmeleri ve çok zor kurumalarıdır.
Bu yüzden tüy tulumların ıslanmamasına çok dikkat göstermek
gerekir. Ayrıca doğal dolgu malzemeli tulumların temizliği de
daha özen gerektirir.
Doğal dolgu malzemesi olarak genelde ördek ve kaz tüyü kullanılır
ve bu ikincisi ördek tüyüne göre daha iyidir. Aslında Türkçe'de
tek bir karşılığı olmakla birlikte tüyler de ikiye ayrılır;
"Feather" ve "Down". "Feather"
tüy dendiğinde aklımıza gelen şekle sahiptir, "Down"
ise ördek ve kazların göğüs bölümlerinde olan ve yapı
olarak farklı olan bir çeşit tüydür. Bu ikincisi havayı
tutma özelliği olarak diğerinden çok daha iyidir fakat bu iki
tüyü birbirinden tamamen ayrıştırmak çok zordur. "Down"
tüyün miktarı ne kadar fazla ise dolgu malzemesinin kalitesi da
o kadar iyidir. Örneğin 85% "Down" bir tulumda
%85 kaliteli tüy, %15 ise bildiğimiz tüyden olduğunu belirtir.
Yüzde kaç "Down" olduğunun belirtilmesi
genelde Avrupa'da kullanılan bir yöntemdir fakat "Down"
dediğimiz tüyler de kalite olarak birbirinden farklı olduğu için
bu tanımlama da tulumun hava tutma kapasitesini, yani kalitesini
tam olarak belirleyememektedir. Amerika'da kullanılan ve tüyün
bir ounce'ının (28.5 gr.) belli bir basınç altında ne kadar
yer kapladığını ölçen sistem diğer sisteme göre çok daha
kesindir. Bu sistemde 28.5 gr. tüyün kapladığı hacim inch küp
(1 inç küp = 16.38 cm.3) cinsinden belirtilmektedir ve günümüzde
kullanılan tüylerde standart 550 inç küptür. Bu rakam 800'e
kadar çıkabilir ki bu o tüyün 28.5 gramının 13104 cm.3 yer
kapladığını belirtir.
Tüy tulumlar temizleme esnasında özel bir dikkat gerektirirler
ve tüy için üretilmiş bir temizleme malzemesi kullanılması
gerekir. Ayrıca ıslakken çok ağırlaştıklarından yıkama
sonrası taşırken çok dikkatli davranılması gerekir. Kurutma
için en iyi yöntem ılık ve iyi havalanan bir yere serip arada
sırada çevirerek bir hafta kadar beklemektir.
Sentetik dolgu malzemeli tulumların temizliği daha kolaydır ve
fiyatları daha düşüktür. Fakat daha fazla yer kaplarlar, daha
ağırdırlar ve daha kısa ömürleri vardır. Sentetik tulumlar
da ıslakken izolasyon özelliklerinin bir miktarını kaybederler
ama ıslak bir tüy tulumdan çok daha iyidirler, ayrıca çok
daha çabuk kururlar. Sürekli ıslak ortamlarda sentetik tulum
kullanmak daha avantajlıdır.
Sentetik dolgu malzemeleri sürekli gelişmekte ve daha iyi
malzemeler üretilmektedir fakat hala iyi kalitede kaz tüyü ile
karşılaştırılabilecek bir malzeme üretilememiştir. Bu dolgu
malzemeleri farklı oldukları için temizlemede üreticinin
tavsiye ettiği yöntem uygulanmalıdır.
Dış ve İç
Kumaşlar
Tulumun dışındaki kumaşın rüzgara karşı dirençli ve belli
bir ölçüde su geçirmez olması gerekmektedir. Ayrıca dolgu
malzemesinin dışarı çıkmasını da önlemelidir.
Genelde tulumların dışında normal dokumalı naylon, ripstop
dokuma naylon ya da Ultrasoft veya Pertex gibi mikrofiberler
kullanılır. Tüy tulumlarda Gore-tex ve benzeri su geçirmez/nefes
alabilir kumaşlar kullanılmasından, istenilen performansın alınamaması
nedeniyle son yıllarda vazgeçilmiştir. Bunun yerine Gore
Dryloft, Endurance gibi suya dayanıklı fakat su buharını dışarıya
daha iyi atabilen dış kumaşlar tercih edilmektedir.
Tulumların iç kısımlarında ise pamuklu ya da sentetik malzeme
kullanılabilir. Pamuklular daha ağır olmalarına ve ıslandıklarında
daha zor kurumalarına rağmen daha yumuşaktırlar. Sentetik kumaşlar
ise hafif olmakla birlikte mikrofiber dokuma olanlar dışındakiler
direk tene temas ettiklerinde yapışıyormuş hissi verirler.
Başlık
Eğer tulumunuzu 5°C nin altında kullanacaksanız - ki dağcılık
ve kış kampçılığında çok normal bir sıcaklıktır -
tulumunuzun mutlaka bir başlığı olmalıdır. Soğuk havalarda
başlığın kafanızı iyice sarabilmesi için bir gergi ipinin
de bulunması gerekir. Unutmayın ki soğuk bir kafa baş ağrısına
ve büyük bir ısı kaybına sebep olur. Yine soğuk havalarda
boynunuzu çevreleyen ve dolgu malzemeli bir parçanın olması da
ısının omuz ve boyun çevresinden dışarı kaçmasını önleyecektir.
Matlar
Tulumunuzun içine girip yattığınızda altınızdaki dolgu
malzemesi ağırlığınız altında ezilecek ve izolasyonu sağlayan
hava tutma görevini yerine getiremeyecektir. Bu durumda vücut ağırlığından
etkilenmeyecek, kapalı hücreli mat gibi, bir izolatör kullanmanız
gerekecektir. Bu matlarda kimyasal ya da fiziksel olarak şişirilmiş
köpük kullanılır. Bu malzeme binlerce hava hücreciğini
kapsar ve çok hafiftir. Bu matlar ezilmeye karşı çok dayanıklıdır
ve çok az su emerler. Unutmayın ki bu matların asıl amacı
konfor değil izolasyondur. Kış için genelde çift mat ya da
11-12 mm. kalınlığında matlar kullanılır.
Kendi başına şişen hava yatakları ise ikinci alternatiftir.
Şişme matların dışları hafif bir malzemeden yapılmıştır
ve içlerinde yumuşak süngerimsi bir köpük vardır. Köpük,
matın içindeki havanın sirkülasyonunu önleyerek matın
performansını arttırır. Therm-a-Rest gibi şişme matlar diğer
matlara göre daha ağır olmalarına ve fiyatları daha yüksek
olmasına karşın daha fazla izolasyon ve konfor sağlarlar Özellikle
kar üzerinde kullanılırken şişme matların avantajlarının
dezavantajlarının çok üstünde olduğunu söyleyebiliriz. Bu
tip matları kullanırken dikkat edilmesi gereken nokta sivri
cisimleri matınızdan uzak tutmaktır.
Uyku
Tulumunun Bakımı
Kullanılmadığı
zamanlarda tulumunuzu bol ve hava geçirgen bir torba da saklamalı
ya da dolabınıza dikine asmalısınız. Tulum asla sıkıştırılmış
bir vaziyette ya da nemli olarak saklanmamalıdır. Faaliyet esnasında
tulum kendi torbasında saklanmalı ve eğer ıslanma ihtimali
varsa ayrıca su geçirmez bir torbaya konulmalıdır.
Yatmadan önce tulum serilmeli ve iyice kabarana kadar
silkelenmelidir. Tulum kullanıldıktan sonra nemlenmiş olabileceğinden
havalandırılmalı, mümkünse açılıp çadırın üstüne
serilmelidir. Tulum torbasına basılırken ise katlayarak sokmak
yerine düzensiz bir şekilde sıkıştırılmalıdır. Böylece
tulum hep aynı yerlerden katlanmayacağı için dolgu malzemesi
de tulumun içinde daha eşit yayılabilecektir.
Tulumunuzun kabarma yeteneğini kaybetmesi genelde pislenmenin bir
sonucu olduğundan böyle bir durumda tulumunuzu yıkamanız
gerekecektir. Çoğu uyku tulumu çamaşır makinasında yıkanabilse
de yıkama işlemi ile ilgili üreticinin tavsiyelerini uygulamak
en sağlıklı olandır. Doğal dolgu malzemesi kullanılmış
uyku tulumlarını yıkarken daha özenli olmanız malzemenizin
hayatını daha uzatacaktır.
<<<
Yeniliklerden haberdar olmak için
|